آیه 33 سوره صافات

فَإِنَّهُمْ يَوْمَئِذٍ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ (33)

فَإِنَّهُمْ يَوْمَئِذٍ: پس بدرستى كه متبوعان و تابعان در آن روز، فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ‌: در چشيدن عذاب مشترك هستند همچنانكه در شرك و گمراهى شريك بودند، يعنى مخاصمه آنها با هم هيچ فايده نخواهد داشت و همه ايشان در عذاب جهنم مخلد باشند.

فَحَقَّ عَلَيْنا قَوْلُ رَبِّنا إِنَّا لَذائِقُونَ (31) فَأَغْوَيْناكُمْ إِنَّا كُنَّا غاوِينَ (32) فَإِنَّهُمْ يَوْمَئِذٍ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ (33) إِنَّا كَذلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِينَ (34) إِنَّهُمْ كانُوا إِذا قِيلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ (35)

وَ يَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِكُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ (36) بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ (37) إِنَّكُمْ لَذائِقُوا الْعَذابِ الْأَلِيمِ (38) وَ ما تُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (39) إِلاَّ عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (40)

ترجمه‌

پس لازم شد بر ما وعده پروردگار ما همانا ما چشندگانيم‌

پس گمراه كرديم شما را همانا ما بوديم گمراهان‌

پس بدرستيكه آنها در چنين روز در عذاب شريكانند

همانا ما اين چنين رفتار ميكنيم با گناهكاران‌

بدرستيكه آنها بودند كه وقتى گفته ميشد بآنها نيست معبودى جز خداوند تكبّر و سركشى مينمودند

و ميگفتند آيا همانا ما ترك‌كنندگان باشيم خدايان خود را براى شاعرى ديوانه‌

نه چنين است بلكه آورد دين حقّ را و تصديق نمود پيمبران را

همانا شما هر آينه چشندگان عذاب دردناكيد

و جزا داده نميشويد جز آنچه بوديد كه ميكرديد

مگر بندگان خدا كه خالص شدگانند.

تفسير

بعد از معارضه گمراه‌شدگان با گمراه كنندگان كه در آيات سابقه ذكر شد گمراه كنندگان اوّلا اقرار نموده‌اند كه ما مستحق عذاب شديم و لازم شد كه بچشيم طعم آتش جهنّم را كه خداوند قول داده بود بكفار بچشاند و ثانيا اعتراف كرده‌اند كه ما گمراه‌شدگان را گمراه نموديم چون خودمان گمراه بوديم خواستيم آنها را هم مثل خودمان كنيم تا امثال ما در دنيا كم نباشند ولى خدا بآنها عقل داده بود نبايد گوش بحرف ما بدهند بايد بعقل خودشان رجوع نمايند و دريابند بطلان قول ما را و خدا فرموده هر دو دسته امروز با يكديگر در عذاب شريكند نهايت آنكه گمراه كنندگان بيشتر براى گناه گمراه شدن و گمراه كردن و بعدا خدا ميفرمايد ما كلّيّه گناهكاران را باين نحو مجازات ميكنيم كه عذر غير موجّه آنها را نمى‌پذيريم چه رسد بمشركين مكّه چون آنها اشخاصى بودند كه وقتى پيغمبر صلى اللّه عليه و اله بآنها فرمود بگوئيد لا اله الا اللّه رستگار شويد تكبّر و سركشى و تعصّب بيجا و عناد و لجاج وادار نمود آنها را كه بگويند آيا ما دست از بتها و معبودهاى خود و پدرانمان برداريم بقول يكنفر شاعر ديوانه با آنكه ديده بودند معجزات او را و او دين حق ثابت محقّق بادلّه و براهين عقليّه آورده بود و تصديق نموده بود انبياء سابق را بقول و بوجود خود و كتابش چون منطبق بودند با معرّفى ايشان از آندو در كتب خودشان و بطريقه‌اش كه دعوت بتوحيد نمود چنانچه انبياء عليهم السلام مينمودند و از اعاظم ايشان حضرت ابراهيم و اسمعيل عليهما السلام جدّ اعلاى اينها بودند كه مؤسّس توحيد در عالم شدند و اين ناخلفان‌

جلد 4 صفحه 430

مشرك شدند پس ميگوئيم بايد بچشيد عذاب اليم آتش دائم جهنّم را و دم نزنيد اين جزاى اعمال شما است كه مرتكب شديد نه زيادتر از آن چون خداوند زياده از ميزان استحقاق جزا نميدهد مگر به بندگان خالص شده از لوث معاصى كه بفضل خود بآنها زيادتر از ميزان استحقاق هم جزاء ميدهد و بنابراين استثناء متّصل و مستثنا مفهوم از كلام است يا خطاب بعموم بندگان ميباشد و محتمل است منقطع باشد يعنى شما معذّب خواهيد بود ليكن بندگانيكه خالص نمودند وجود خود و نيّات خودشان را براى عبادت و اطاعت خدايا خدا ايشانرا موفّق بخلوص نيّت فرموده براى خود مثاب و مأجورند بتفصيلى كه بيايد انشاء اللّه تعالى.

فَإِنَّهُم‌ يَومَئِذٍ فِي‌ العَذاب‌ِ مُشتَرِكُون‌َ (33)

‌پس‌ محققا ‌آنها‌ رؤساء و اتباع‌ ‌در‌ عذاب‌ شريك‌ هستند.

‌آنها‌ ‌از‌ جهت‌ اضلال‌ و اينها ‌از‌ جهت‌ ضلالت‌ ولي‌ ممكن‌ ‌است‌ و اللّه‌ العالم‌ اينكه‌ بگوئيم‌ عذاب‌ اضلال‌ كننده‌ بسا چندين‌ هزار برابر ‌است‌ ‌بر‌ عذاب‌ گمراه‌ ‌شده‌ زيرا عذاب‌ ضلالت‌ ‌خود‌ ‌را‌ دارد بعلاوه‌ عذابي‌ ‌که‌ اتباع‌ ‌آنها‌ دارند ‌بر‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ بار ميشود ‌پس‌ اشتراك‌ ‌در‌ عذاب‌ ‌را‌ دو نحوه‌ ميتوان‌ ‌گفت‌ يك‌ نحوه‌ مراد اشتراك‌ ‌در‌ اصل‌ عذاب‌ ‌است‌ ‌که‌ تمام‌ معذب‌ هستند و ‌لو‌ درجات‌ عذاب‌ ‌آنها‌ ‌از‌ شدت‌ و ضعف‌ و كثرت‌ و قلت‌ مختلف‌ ‌باشد‌ و نحوه ديگر آنكه‌ بگوئيم‌ تمام‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ عذاب‌ ضلالت‌ ‌خود‌ ‌را‌ دارند و ‌هم‌ عذاب‌ اضلال‌ ديگران‌ ‌را‌ زيرا ‌هر‌ ‌که‌ ‌در‌ ضلالت‌ افتاد ‌در‌ مقام‌ ‌است‌ ‌که‌ يك‌ دسته‌ ديگر ‌را‌ ‌هم‌ مسلك‌ ‌خود‌ كند و ‌لو‌ ‌هر‌ قدر پست‌ و بي‌ اعتبار ‌باشد‌ ‌لا‌ اقل‌ اطفال‌ ‌خود‌ و زنهاي‌ ‌خود‌ و بستگان‌ ‌خود‌ ‌را‌ ‌هم‌ مسلك‌ ‌با‌ ‌خود‌ ميكنند چنانچه‌ بالحس‌ و العيان‌ مشاهده‌ ميكنيم‌ اغلب‌ بلكه‌ صد ‌در‌ نود اولاد يهود يهودي‌ ميشوند اولاد نصاري‌ نصراني‌ ميشوند اولاد مخالفين‌ مخالف‌ ميشوند اولاد مشركين‌ مشرك‌ ميشوند بلكه‌ ‌در‌ ميان‌ مؤمنين‌ اولاد تارك‌‌-‌ الصلاةها تارك‌ الصلاة هستند اولاد فسقه‌ فاسق‌ اولاد ظلمه‌ ظالم‌ اولاد مكشوفات‌ مكشوفه‌ اولاد اهل‌ ساز و لهويات‌ اولاد مؤمنين‌ متدينين‌ مؤمن‌ متدين‌ و هكذا فعلله‌ و تفعلله‌ و لذا ‌در‌ خبر دارد ميفرمايد

‌کل‌ مولود يولد ‌علي‌ الفطرة و انما

جلد 15 - صفحه 142

ابواه‌ يهودانه‌ و ينصرانه‌

بلكه‌ همين‌ موضوع‌ ‌را‌ مدرك‌ ‌خود‌ قرار دادند ‌در‌ مقابل‌ انبياء ‌که‌ گفتند بَل‌ قالُوا إِنّا وَجَدنا آباءَنا عَلي‌ أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلي‌ آثارِهِم‌ مُهتَدُون‌َ إِنّا وَجَدنا آباءَنا عَلي‌ أُمَّةٍ وَ إِنّا عَلي‌ آثارِهِم‌ مُقتَدُون‌َ زخرف‌ آيه 22 و 23 و ‌در‌ همين‌ سوره‌ آيه 67 ميفرمايد إِنَّهُم‌ أَلفَوا آباءَهُم‌ ضالِّين‌َ فَهُم‌ عَلي‌ آثارِهِم‌ يُهرَعُون‌َ

]

(آیه 33)- سرنوشت این پیشوایان و آن پیروان: به دنبال بیان مخاصمه پیروان و پیشوایان گمراه در قیامت در کنار دوزخ که در آیات گذشته آمد، در این آیه سرنوشت هر دو گروه را یک جا بیان کرده، و عوامل بدبختی آنها را شرح می‌دهد که هم بیان درد است و هم ذکر درمان.

نخست می‌فرماید: «همه آنها [پیشوایان و پیروان گمراه] در آن روز در عذاب الهی مشترکند» (فَإِنَّهُمْ یَوْمَئِذٍ فِی الْعَذابِ مُشْتَرِکُونَ).

البته اشتراک آنها در اصل عذاب مانع تفاوتها و اختلاف درکات آنها در دوزخ و عذاب الهی نیست، چرا که مسلما کسی که مایه انحراف هزاران انسان شده است هرگز در مجازات، همسان یک فرد عادی گمراه نخواهد بود.